Blokgewichten zijn koperen gewichten in de vorm van een afgeknotte kegel met verdikte rand.

Ze komen voor in stukken van 2, 1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32 en 1/64 pond.

Loden gewichten bestaan uit een platte ronde schijf.

Op de gewichten staat vaak door wie en wanneer ze geijkt zijn en wat voor soort gewicht het is.

Voor de invoering van het metrieke stelsel in 1820 waren in Nederland per plaats verschillende maten en gewichten in gebruik. Er was het troois gewicht, dat zijn naam ontleent aan de Franse stad Troyes, het werd gebruikt voor het wegen van munten en edel metaal. Met het medicinaal gewicht werden medicijnen gewogen en met het Brabants gewicht artikelen zoals garen, kwikzilver, zijde en gros. Alle andere zaken werden met het Amsterdams gewicht gewogen. Je had ook nog het Keuls gewicht dat even zwaar was als het Brabants, na 1350 werd dit verdrongen door het troois gewicht.

Afbeeldingen 3 en 4 laten een loden gewicht zien opgegraven uit de Bierkaai met aan de voorzijde een naar links klimmende leeuw omgeven door een parelrand, op de keerzijde zien we een gotische b eveneens met parelrand. Dit is een gewicht dat vrijwel zeker uit de late middeleeuwen stamt, omdat we de massa van dit gewicht niet kennen kan daar verder niets over vermeld worden.

Aanvankelijk meende ik dat het bronzen gewicht uit de Bierkaai (Afbeelding 5 en 6) door de aanwezigheid van de Vlissingse kruik (stadswapen) uit deze stad kwam. (Afbeelding 7 toont het gewicht net nadat het was opgegraven.)

Dit bleek echter niet het geval te zijn. In de afbeeldingen 8 en 9 ziet u twee loden gewichten met het stadswapen van Vlissingen wat erg goed lijkt op het ingeslagen kruikje op het bronzen gewicht, vandaar dat enige verwarring ontstond.

Er is slechts één enigszins vergelijkbaar bronzen gewicht bekend uit deze periode dat een massa heeft van slechts 22,97 gram, het bevind zich in een particuliere verzameling.

Het bronzen gewicht uit de Bierkaai is een dubbel conisch exemplaar, afkomst 100% Vlaams.

Datering: ca. 1500, de diameter is 6 cm, de massa is 420 gram, materiaal: koper vermengt met tin.

De massa kan naar het Gentse pond verwijzen maar absolute zekerheid daarover is er niet.

Plaatje bovenop met twee stempels: naar links klimmende leeuw in puntig wapenschild en kruikje.

Stempel van kruik lijkt Ieper, de leeuw lijkt Gent.

Het ruitvormige merk op de achterkant is tot heden toe onbekend.

De stempeltjes met afbeeldingen van kruikjes, pannetjes, bijenkorven en andere voorwerpen uit het dagelijkse leven gebruikt als ijkmerk zijn voorlopig nog een mysterie, normaal gezien worden jaartallen of jaarletters gebruikt

Uit Vlaanderen (Ieper) zijn enkele dubbel conische loden gewichten bekend, gemerkt met een klimmende leeuw in puntig schild waarop afbeeldingen uit het dagelijkse leven ingeslagen zijn, bronzen exemplaren zijn veel zeldzamer.

Er zijn wel een aantal bronzen gewichten bekend van Vlaamse oorsprong, zij stammen uit de 18de en 19de eeuw en bevinden zich in het Gruythuse museum te Brugge.

Het bronzen gewicht gevonden tijdens de opgraving van de Bierkaai is een uniek voorwerp, een tweede exemplaar uit deze periode en met deze massa is tot heden toe niet bekend, dit is na de eerder besproken Pelgrimsampul een tweede voltreffer van formaat!

Een speciaal dankwoord voor de heren Tjark Dolfing en Ritzo Holtman, twee Nederlandse specialisten en de Heer Daniel Vangroenweghe een Belgische specialist is hier zeker op zijn plaats, zij hebben me met hun expertise op het juiste spoor gezet.

Freddy van Puymbrouck

Werkgroep Archeologie Hulst.

In de 16de eeuw was het troois gewicht het gangbare handelsgewicht, door verzwaring hiervan ontstond het Amsterdams gewicht. In 1630 werd dit gelegaliseerd.

Belangrijk voor Zeeland en de streek rond Hulst waren het Brugse pond (463,9 gram),

het Gentse pond (433,9 gram) en het Antwerpse pond (470,2 gram), het is bekend dat in de late Middeleeuwen in Hulst het Gentse pond gebruikt werd.

Van overheidswege aangestelde ijkers controleerden de door de handel gebruikte gewichten.

Bij de eerste ijking werd het merk van de ijkmeester in het gewicht geslagen.

Dit bestond uit diens initialen en het stadswapen, bij herijking werd alleen een jaartal of een jaarletter ingeslagen.

Afbeelding 1 toont een loden schijfgewicht uit de Bierkaai, omdat geen ijkmerken zijn ingeslagen is dit vermoedelijk een gewicht dat niet voor handelsdoeleinden gebruikt werd maar eerder door de plaatselijke bevolking om zaken te kunnen wegen. De massa van dit gewicht is 428 gram, dat naar het Gentse pond verwijst.

In afbeelding 2 zien we een loden gewicht afkomstig uit de Bierkaai waarop het jaartal 1665 en de jaarletters J S G of B S G ingeslagen zijn, de massa is 53 gram of 1/8 ste Gentse pond.